Nền Kinh tế thị trường nói chung và nền kinh tế dạng thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa xã hội là gì? Trong bài này, chúng ta sẽ xem xét kỷ nguyên kinh tế mới và một số đặc điểm, những ưu điểm và hạn chế của kinh tế dạng thị trường trong thời kỳ đổi mới.
Kinh tế thị trường là gì?
Kinh tế thị trường là một hệ thống kinh tế mà cung và cầu hàng hoá, dịch vụ và sức lao động được quyết định bởi sự lựa chọn của từng người mua và người bán. Nền kinh tế dạng thị trường còn được gọi là nền kinh tế doanh nghiệp tự do hoặc nền kinh tế tư bản.
Trong nền kinh tế tư bản, các doanh nghiệp và hộ gia đình hành động vì lợi ích riêng của họ để xác định nguồn lực được phân bổ như thế nào, hàng hóa nào được sản xuất và ai mua hàng hóa đó. Trong đó hai quy luật cung – cầu sẽ xác định cho giá cả mà hàng hóa được bán. Nền kinh tế tư bản hàng đầu thế giới là Hoa Kỳ, đất nước này đã có một nền kinh tế tư bản trong hầu hết lịch sử của nó.
Những yếu tố chính trong nền Kinh tế thị trường
Theo một số tài liệu tham khảo thì nền kinh tế ở dạng thị trường là một hệ thống kinh tế trong đó các yếu tố sản xuất thuộc sở hữu tư nhân. Trong nền kinh tế ở dạng thị trường, không có cơ quan trung ương nào kiểm soát việc mua bán các nguồn lực kinh tế như thế nào. Thay vào đó, cung và cầu định giá trong nền kinh tế tư bản.
Đất đai là tài nguyên quan trọng nhất bạn cần để tạo ra hàng hóa hoặc dịch vụ. Tiếp theo đó lực lượng lao động hay số lượng công nhân cần thiết để sản xuất ra hàng hóa hoặc dịch vụ. Nguồn vốn tức tiền được sử dụng để mua các vật liệu bạn cần để làm ra một sản phẩm. Tinh thần kinh doanh là những nội lực bên trong của chủ doanh nghiệp khi họ mở doanh nghiệp.
Những đặc điểm kinh tế thị trường
Nền kinh tế ở dạng thị trường là một hệ thống chủ yếu được thúc đẩy bởi hai yếu tố cung và cầu. Các công ty cung cấp hàng hóa và dịch vụ cho người tiêu dùng dựa trên những gì người tiêu dùng muốn và họ không phải xin phép chính phủ, có nghĩa là các công ty có rất nhiều quyền độc lập. Khi các công ty độc lập, họ có thể đưa ra quyết định của riêng mình về cách cung cấp hàng hóa và dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng và sự cạnh tranh về đô la của người tiêu dùng thúc đẩy sự đổi mới.
Nó đôi khi còn được gọi là “nền kinh tế tư bản”, bởi vì có rất ít quy định về chế tạo và bán nó, vì vậy mọi người có thể làm và bán bất cứ thứ gì họ muốn. Bên cạnh đó các nền kinh tế thị trường mang lại cho các doanh nghiệp nhiều tự do, nên chúng thường dẫn đến việc hạ giá cho người tiêu dùng vì lượng cung lớn hơn mức nếu một bên ngoài hạn chế việc sản xuất các sản phẩm hoặc dịch vụ nhằm tạo ra sự khan hiếm giả tạo.
Người tiêu dùng quyết định số tiền họ sẵn sàng trả cho hàng hóa hoặc dịch vụ. Khả năng chi tiêu của họ là một trong những yếu tố quyết định liệu thứ gì đó có được sản xuất ngay từ đầu hay không. Sự lựa chọn của nhà sản xuất cũng ảnh hưởng đến thói quen chi tiêu của người tiêu dùng bằng cách đưa sản phẩm mới vào thị trường.
Trong khi nền kinh tế truyền thống dựa vào phong tục, tập quán và truyền thống để quyết định cách thức vận hành của nền kinh tế, thì nền kinh tế tư bản trao nhiều quyền hơn cho người dân tự quyết định về cách thức sản xuất và phân phối của cải của họ. Các quốc gia như Mỹ, Canada và Trung Quốc có nền kinh tế ở dạng thị trường rộng lớn và phát triển.
Ưu điểm và nhược điểm của nền kinh tế thị trường
Nền kinh tế ở dạng thị trường là nền kinh tế trong đó các nguồn lực được phân bổ thông qua quyết định của từng người mua và người bán, chứ không phải theo mệnh lệnh. Trong hệ thống kinh tế kiểu này, mọi người được tự do lựa chọn những gì họ muốn làm cho công việc, sản xuất hoặc bán cái gì trong doanh nghiệp của họ, tính phí hàng hóa hoặc dịch vụ của họ là bao nhiêu và đầu tư tiền vào đâu.
Ưu điểm của Nền kinh tế thị trường là khi giá cả hàng hóa và dịch vụ được xác định bởi cung và cầu, tức là giá cả sẽ biến động theo các yếu tố vi mô và vĩ mô. Đó cũng là cơ hội để các doanh nghiệp có thể cạnh tranh với nhau để giành được khách hàng. Có thể nói đây là nền kinh tế đôi bên cùng có lợi bởi khi mà giá cả cạnh tranh người tiêu dùng có thể mua sắm sản phẩm chất lượng nhất với mức tốt nhất.
Tuy nhiên, do không có quy định về định giá trong nền kinh tế dạng thị trường nên có thể dẫn đến giá một số mặt hàng như nhà ở cao hơn. Điều này gây khó khăn cho các gia đình thu nhập thấp nói riêng khi sinh sống và làm việc ở những khu vực này vì họ không thể trang trải được chi phí sinh hoạt.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa (còn gọi là nền kinh tế hỗn hợp định hướng xã hội chủ nghĩa) là hệ thống phân bổ trên cơ sở sở hữu công cộng và quản lý tư liệu sản xuất được tổ chức theo phương thức thị trường. Trong nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa, nhà nước sở hữu một số công ty độc quyền lớn (như ngành điện nước), còn các ngành khác thuộc sở hữu tư nhân. Nhà nước có thể sử dụng nguồn thu từ thuế để đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược và trợ cấp để bảo vệ việc làm.
Đặc trưng của nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa là Nhà nước hướng đầu tư vào những ưu tiên cụ thể, chú trọng thúc đẩy sản xuất có ích cho xã hội, tăng việc làm và nâng cao đời sống.
Nền kinh tế xã hội chủ nghĩa kết hợp có hiệu quả những ưu điểm của cả chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, nhưng không có nhiều nhược điểm của chúng. Chủ nghĩa xã hội bắt nguồn từ bình đẳng kinh tế và quyền sở hữu nhà nước, trong khi chủ nghĩa tư bản dựa vào sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp và tối đa hóa lợi nhuận. Nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa tận dụng thế mạnh của cả hai hệ thống để vừa tăng trưởng kinh tế vừa đảm bảo phúc lợi xã hội.
Một điểm khác biệt đáng chú ý khác giữa loại hình kinh tế này và loại hình kinh tế tư bản chủ nghĩa là sở hữu tư nhân không được phép trong hầu hết các trường hợp. Thay vào đó, các doanh nghiệp thường thuộc sở hữu của tất cả các thành viên trong xã hội hoặc do chính phủ làm chủ.
Kết luận
Nền kinh tế thị trường là một hệ thống phức tạp nhất được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Nó cũng là một hệ thống kinh tế có vai trò toàn cầu đối với hầu hết mọi xã hội. Tận dụng được những cơ hội của nền kinh tế mới sẽ giúp bạn dễ dàng hơn trong quá trình đầu tư của mình.